File-19 نـئه
شانهر
2024_07_15_22_36File-19 نـئه شانهر
نواب شبير
احمد چانڊيو
محمد خان
جڏھن پٿرن تي
ڪنهن
نقاشيءَ تائين
رھنمائيءَ جي
صلاح ھنئي ته
منهنجي بيچيني
وڌي وئي. اھي
نقش نئه
مزاراڻيءَ جي
ڪنهن ڍوري ۾
ھئا.
يعني،
ھي اڳواٽ
اطلاعن کان
مختلف
۽ نئون اطلاع
ھو. جڏھن ٽِڻ پاڻ ئي
ٺھي اچي، تڏھن
دير نه ڪبي
آھي. اسان سڀ
جيپ ۾ سوار
ٿياسون. جيپ
اڃا لڪيءَ ۾
مس پھتي ته
سامھون
دُبئيءَ جي
نمبر پليٽ سان
ھڪ جيپ ايندي
ڏٺي سون. نواب
شبير خان آڏو
ويٺو ھو. ھن به
گاڏي جھلي ۽
اسان به
لٿاسون. نواب
صاحب ڪليم
لاشاريءَ کي
ڏسي مُرڪيو، ”...
ته توھان
آھيو!“ 2024_07_15_22_05
”ھائو! بس ...
توھان کي ته
خبر آھي ! ... (اسان
جي رولاڪ
طبيعت جي)“
ڪليم پنهنجي
خاص انداز ۾
چيو، ” پر ...
توھان ! ھن پاسي؟“
ڪليم جواب ۾
سوال ڪيو. نواب
صاحب اڃا ھاڻي
وِھيل چيئر تي
ھلڻ جھڙو ٿيو
ھو، ۽
جيپ تي سوار
ٿيڻ يا ھلڻ
مھل ھڪ خاص
ننڍڙي لفٽ
مشين جي مدد
سان ئي سوار
پئي ٿيو.
ڪجھه سال
اڳ،
شڪار جي ڪَڍ
جبل ۾ ھلندي،
ڪنهن ھنڌ جيپ
ڪلٽي ٿيڻ
کانپوءِ سندس
ھيٺيون ڌڙ
صحتمند نه
رھيو آھي.
تمام نازڪ
آپريشن، ۽ ڊگھي
علاج کان پوءِ
ئي اھو ممڪن
ٿيو ھو جو ھُو وھيل
چيئر ۽
گاڏيءَ ۾ ھڪ
خاص بندوبست
سان مسافري
ڪري ٿو.
۽
ھاڻي، جبل ۾
جيپ جو سفر ھن
کي جسماني
تڪليف ڏيئي سگھيو
ٿي.
” مان
توھان جي ڪَڍ
پئي آيس، مون کي
ٻُڌايائون ته
ھڪ پَراڊو
گاڏي اُتر کان
آئي، شاھه (گودڙيي)
تي نه بيٺي،
مُوجھڙ به نه
بيٺي، اڳتي
ھلي وئي،
سرڪاري نمبر
پليٽ ۽ آڏو
پوليس گارڊ ...
خبر ته رکڻي
ھئي ته
ڪير صاحب آھن ۽
ڪھڙي خيال سان
آيا آھن!‟
آئون سندن
تيز اطلاعاتي
سرشتي تي دنگ
رھجي ويس. جبل
۾ ڪا خبر جيپ
جي سفر کان
وڌيڪ تکي ڪيئن
ٿي ھلي!؟
جبل ۾ انتظام
ھلائڻ ايترو
سولو ھجي ته
باقي ڇا؟ مون کي جبل
۾ فقط
نواب جي راڄ
جو احساس ٿيو،
انڪري امن
امان به ھو.
جبل ۾
خدا جي ٻي
مخلوق به آھي،
انهن جون پنهنجيون
برادريون،
فيصلا،
معاشي، سياسي
وابستگيون ۽
مفاد آھن. ڪي
سنهيون ٿلھيون
ناراضگيون به
ھونديون پر
بنيادي ڳالھه
اھا آھي ته
ھتي سنڌ جي
ميداني
علائقي واري انارڪي
۽ انتشار نه
آھي. بئراج
ايراضيءَ ۾
ته
ڪنهنجي به
حڪمراني نه
آھي،
ڪو به لُچ
لوفر ٻه چار
قانون شِڪن گڏ
ڪري، ٽولي
ٺاھي، پنهنجي
حڪومت جو
اعلان ڪري ٿو
ڇڏي. ميداني
سنڌ ۾ اھڙيون
ھزارين
حڪومتون! پر
کيرٿر جي ھن
حصي ۾ ايئن
ڪونه ھو. حڪومت
نوابن جي ھئي،
باقي خلق کي
ڪنهن نه ڪنهن
ريت جُھڪڻو ٿي
پيو. خود سرڪاري
جَـھان شاھه
گودڙيي کان
اوڀر طرف ھو.
پاڪستان جي
تاريخ ۾
شايد ڪو ھڪ اڌ ڀيرو
ئي ايئن ٿيو
ھجي جو
محافظ ادارا ڌاڙيلن
جو پيڇو
ڪندا،
ھيليڪاپٽرن
جي ذريعي انهن
جبلن ۾ ويا
ھجن!
سنڌ ۾
پراڻو نوابي
نظام اڃا به
ڪٿي ڪٿي قائم
آھي، پراڻيون
نوابيون ته
باقي نه رھيون
آھن، البت
ماضيءَ جا حاڪم
ڪُٽنب،
پير پڳدار ،
جھنڊي بردار،
نواب ۽ مَلڪ
پنهنجا طور
طريقا رکندا پيا
اچن. ڪنهن کي
مجال نه آھي
ته اتي سندن
مرضيءَ کان
سواءِ ڪو لِيڪو
اورانگھيو وڃي.
”اوطاق تي
ھلون، ٻيون
ڳالھيون چانهه
تي ڪبيون!‟ نواب
شبير خان چيو،
”محمد خان
توھان به اچو!‟
محمد خان
وڏي ڀاءُ کي
پيرن تي ھٿ
رکي مليو ھو ۽
ھاڻي مليل
حڪم تي ”حاضر
سائين!‟
چيائين.
پر،
اسان کي ته چِٽ
ڏسڻا ھئا، ”
ھيڏانهن ڪي petroglyphs ٻُڌجن
ٿا، اھي ڏسي پوءِ ٿا
حاضري ڀريون!‟
ڪليم نواب
صاحب کي مخاطب
ٿيو.
”ٺيڪ آھي، توھان
ايڏانهن ٿي
اچو،
مان به فارم
جو چڪر ھڻي ٿو
اچان!‟
گاڏيون
لَڪي اُڪري
اُتر ڏانهن
ھليون، نواب شبير
خان سندس فارم
ڏانهن ۽ اسان
نوبزادي محمد خان
جي
رھنمائيءَ ۾
نئه مزاراڻيءَ
طرف.
تـيـرٿ ڍوري ۾
نـقـاشـي
”اسان
تيرٿ ڍوري ۾ ’شاھه
کوھه‛ تائين
ھلنداسون، ان
ڍوري ۾
ڪي نشان اُڪريل
آھن. ان کان
ٿورو اڳتي
تيرٿ ڪُنڀ
آھي، اُتي به
چِٽ آھن پر
اھي ڪجھه مٿي
۽
ڏکيائيءَ
واري ھنڌ تي
آھن. جيڪڏھن
توھان
انگريزي فلم Mckenna’s Gold ڏٺي آھي
ته توھان
سمجھي
سگھندا، ان ۾
ھڪ وڏو ڪُنڀ
ڏيکاريو
اٿائون، ھتي
ان جھڙو منظر
آھي.‟
محمد خان
تيرٿ ڍوري ۾ موجود
اھم جاين جو
تعارف ڪرايو.
’مئڪناز
گولڊ‛
اميريڪا جي Arizona واري
جابلو صحرا ۾
1870ع جي پس منظر ۾
ڏاڍي خوبصورتيءَ
سان فلمايل فلم
آھي،
جنهن ۾ ھالي
وُڊ جي
اداڪارن گريگيوري
پيڪ ۽ عمر
شريف يادگار
ڪردار ادا ڪيا
آھن. ان فلم جي
خاص ڳالھه
صحرائي
سختيون
۽ جابلو
ويرانن جي
حشمت ۽ سونهن
آھي. مون جڏھن
جڏھن به
کيرٿر
جا مختلف
پاسا ڏٺا آھن،
مون کي
ايريزونا جا (فلمن
۾ ڏٺل) جابلو منظر
ياد آيا آھن.
مزاراڻي
نئه ۾ داخل ٿي
جيپ وري اولھه
رُخ ۾ اڳتي
وڌي. جلد ئي محمد
خان ساڄي پاسي
ھڪ ڍوري ڏانهن
مڙڻ جو
اشارو ڏنو ۽
ڏاڍي احتياط
سان مختلف موڙ موڙي، ھڪ ھنڌ
بيھڻ لاءِ
چيائين، ”ھيءَ
جيپ وڏي آھي،
اڳتي تڪليف ۾
اچي ويندي، پاڻ ھِن
ھنڌان ھيءَ
ننڍڙي
بُٺي ٽَپي
وري ساڳي ڍوري ۾
ھلنداسون،
ٿورڙو پنڌ آھي
...‟
پنڌ واقعي
گھڻو ڪونه ھو،
تنهن
ھوندي به ھڪ
پاسو اڌ مـُني
ڪلاڪ جي پنڌ
جو ھو.
سڌي پَٽ تي
ايتري وقت ۾ ماڻھو
چار پنج
ڪلوميٽر نڪري
ويندو،
پر ھِي مُشڪل
سان ٻه ڪلو
ميٽر ھوندا!
’تيرٿ
ڍوري‛ ۾ جبل جون
ديوارون
اُڀيون ۽
لسيون ٿيون ته
محمد خان بيھي
رھيو ۽ ديوارن
ڏانهن نهارڻ
لڳو. ھي اسان
لاءِ اشارو ھو ته
اسان به اتي
ئي پنهنجي
مطلب جون شيون
ڳوليون. جلد
ئي انهن چِٽن
تي اسان جي
نظر پئجي وئي.
ھي ڪو عظيم الشان سلسلو
ڪونه ھو
پر يقيناً، اھي
ماضيءَ جا
نشان ھئا، جيڪي
گذريل وقتن ۾
ماڻھن پنهنجن
دلچسپ موضوعن
طور اُڪيريا ھئا.
مون تڙ
تڪڙ ۾ ڪوآرڊينيٽ
ورتا ۽ چِٽن
جون تصويرون
ڪڍڻ شروع
ڪيون. ڪليم
لاشاري ڍوري
جي ٻنهي ڪنڌين
تي چِٽ ڳوليندو
اڳتي تائين
نڪري ويو. ھُو به
تصويرون
ڪڍندو ٿي ويو.
ھتي اڪثر
منظر تلوار
بازيءَ جا
ھئا. ٿلھيون
لِيڪون ھيٺ
ھلي ٻن
شاخن ۾
ورھائجي ٿي
ويون ۽
اھي انساني
ڄنگھون ٺھي ٿي
پيون. مَٿو گول
ھنداڻي
جھڙو،
ھڪ ھٿ ۾
گولائي دار
تلوار ۽ ٻئي
ھٿ ۾ ڍال!
اڪثر ھنڌن تي
ٻه ٻه ماڻھو
ھڪٻئي جي
آمھون سامھون
چٽيل هئا.
ھتي ڪا
وڏي چٽسالي
ڪونه ھئي. بس! ٽن
چئن جاين تي، سو به
ڍوري جي فقط اولھه پاسي
واري اُڀي
ديوار جي پاڙ
۾، ٻه
ٻه ٽي ٽي ماڻھو
اُڪريل ھئا. ڪٿي ڪٿي
ڪنهن ٻئي دور
۾ ٺاھيل سَرھن
جو شڪلون
ھيون. اھي
سَنهيون ۽ گَھريون
اُڪريل
شبيھون
پنهنجن
تخليقڪارن
بابت ڪا وضاحت
ڪرڻ کان قاصر
ھيون،
البت
تلوار بازي
چٽو پِٽو
تاريخي دور
آھي.
ان
تلوار بازيءَ
کي ڪنهن خاص
گھراڻي يا
ثقافت سان
نسبت ڏيڻ جلد
بازيءَ جو ڪم
ٿيندو. اسان
ھيڏانهن ھوڏانهن
ڪي ٻيون
شاھديون ڳولڻ
جي ڪوشش ڪئي ۽
پنڌ ھلندا وڃي
’شاھه کوھه‛
تائين
پھتاسون. سڀ
چِٽَ جبل جي
اُلھندي
ديوار ۾ ھئا، جنهن
جو ان
کان سواءِ بظاھر
ڪو ٻيو سبب
نظر نه
ٿي آيو ته
جبل جو اھو
حصو
ڏينهن جو ڳچ وقت
ڇانءَ ۾
ٿي رھيو
۽ ھن
ڍوري جا
ياتري
يا
ٻڪرار اتي
ويھي ڏينهن ٺاريندا
ھوندا،
۽ ان
واندڪائيءَ ۾
ويھي اھي
تصويرون
اُڪيريون
ھوندائون. اھي چِٽ
بهرحال، ڪنهن
مذھبي سرگرمي
يا علامتن کي ظاھر
ڪندڙ نه
ھئا.
شـاھه
کُـوھه
’شاھه
کوھه‛ جبل
جي ھڪ بند ڍوريءَ جي پاڙ ۾
ھڪ وڏي ۽
قدرتي
غار نما کڏ
آھي، جنهن جي
ڇت ۾
برساتي گھارن
سبب ھڪ
وڏو سوراخ ٿي
پيو آھي. جڏھن
مِينهن پون
ٿا، تڏھن پاڻي ان
سوراخ مان شاھي
نيساري
وانگر
ڏاڍي زور سان
ھِن اونهي کڏ
(کوھه) ۾ پوي
ٿو، ۽ پوءِ ان کَڏ
جو اضافي پاڻي
ان جي وات مان
اُٿلي ڍوري ۾
وھي
ھلي ٿو.
محمد خان
کوھه جي مُنهن
تان انگريزن
جي زماني جو
سِڪو لڌو، ”ھي
سِڪو ھتي ڇا
پيو ڪري؟‟
”ڪنهن
ياتريءَ باس
باسيندي اھو سڪو
کوھه ۾
اُڇلايو
ھوندو
جيڪو برساتي
نيساري جي زور
سبب کوھه مان
نڪري ٻاھر اچي
پيو آھي.‟ اھا راءِ
به محمد خان
ئي قائم ڪئي. ايئن ٿي
سگھيو ٿي. سنڌ ۽
ھند ۾ اھا عام رسم
آھي. ھي به ھڪ تيرٿ
ھو.
اھو
سنڌ جي عام
ھندو
۽
مسمانن جو
عقيدو آھي ته
’جتي پاڻي آھي
، اُتي ھو ’پاڻ
آھي.‛
’شاھه
کوھه‘جي نالي
جي نسبت ڪنهن
سيد سان ڪو نه
ٿي لڳي.
’شاھه‘ معنيٰ شاھي، يعني
’وڏو‘. ھن شاھي
کوھه جو پاڻي
ھن وقت پيئڻ
جھڙو نه آھي ڇاڪاڻ
ته ان
غار جي ڇت
چمڙن سان ڀريل
آھي ۽
پاڻيءَ ۾
پوندڙ
انهن جي
پولڙين چڱو
تعفن پيدا ڪيو
ھو.
”پاڻي سخت
ٻاڙو آھي،
انڪري فقط جھنگلي جانور
خاص ڪري گَڊَ اتي
ايندا رھندا آھن
... ھي ڏسو! ھي
ڊگھيون
پولڙيون گَڊَ جون
آھن ... ٻه ڏينهن
اڳ جون آھن ... ۽
ھي پولڙيون ٻڪرين
جون ...“
محمد خان
پولڙيون ڏسي
ٻُڌائي سگھيو ٿي ته ھتي
ڪھڙو
شڪار ڪڏھن
آيو، ۽
وري
ڪڏھن ۽ ڪھڙي
وقت اچڻ جو
امڪان آھي!
ڪُنڀ جي
بلڪل سامھون
اھو کُڏڻو ھو،
جنهن ۾ محمد
خان شڪار لاءِ
اچي ويھندو
ھو، ”ھي
(گڊ) ڏاڍا ٽاھڙ
ٿين ٿا،
جيڪڏھن
ٿورو
به
شڪ
پين ته
ٻه ٻه ٽي ٽي ڏينهن
پاڻيءَ
لاءِ
ھيٺ ڪونه لھندا.“
ھر علائقي
جي پنهنجي
لُغت آھي. جبل
۾ کُڏڻي کي ’پاراڻو‛ چوندا
آھن. پٿرن جي
اوٽ ۽ انهن جي مٿان جھنگلي
وڻن جون
ٽاريون !
شڪاري
ڪلاڪن جا
ڪلاڪ
بلڪه ڏينهن
جا ڏينهن انهن
پاراڻن
۾ ويھي پيا انتظار
ڪندا آھن.
”ڇا
علائقي ۾ مٺي
پاڻيءَ جو ڪو
چشمو نه آھي
جو گَڊ
ھي خراب ۽
مريضاڻو پاڻي
پيئڻ اچي ٿو؟“
مون محمد خان
کان پڇيو.
”آھي!
ڇو
ڪونه آھي، پر
گَڊ ٻاڙو پاڻي پسند
ڪري ٿو ...
ھي ڏسو!
ھي نشان! اھي
ھنن اُڀين
ڇِپن تان
ٽپندا ھيٺ
لھندا آھن.“
محمد خان ڇِپن
تي گڊن جي
کُرن سبب پيل گَھڪن
ڏانهن ڌيان
ڇڪايو،
”ھتان ڪافي
مشڪل رستو
اٿن، پر اتان
ئي ايندا
ويندا آھن ...
کوھه تي ھيٺ
لھڻ کان پوءِ
سڀ رستا بند
اٿن. کليل پاسي
اسان جو
پاراڻو آھي،
انڪري
واپسيءَ جو
وري به اھو ئي
مشڪل رستو
اٿن.‟ ھي
محمد خان
لاءِ
شڪار جو سڀ
کان ويجھو ۽
پسنديدھه ھنڌ ھو.
اسان تيرٿ
ڪُنڀ تائين نه
وڃي سگھياسون
جتي ھندو لوڪ پاڪ ھند
ورھاڱي کان اڳ
سيڙجي ويندا
ھئا. واپسيءَ
جو سفر شروع
ٿيو.
ڍوري
۾ جھنگلي گاھه
ٻوٽا جام ھئا
پر چَرڻ وارو
ڪو به ڪونه
ھو، سواءِ ھڪ سگھاري
ڳئونءَ
جي، جيڪا ان
وقت خبر نه آھي
ته ڪٿان گور
چرندي ھتي
پھتي ھئي. اھا
به اوپرن
انسانن کي ڏسي
ٽاھڙ
جھنگلي مال
وانگر
ھڪ رنڀ ڪري
مخالف رخ ۾
ڊوڙندي ھلي
وئي. ’سو، ان
ريت هن خطي ۾
اهو ڳائو نسل
ڪنهن زماني ۾ جهنگلي
حالت ۾ ڌڻ ڪري
سگهمندو هو!“
مون سوچيو.
”ھيءَ
ساوڪ ان ڪري
آھي جو ھن
شڪار گاھه ۾
مال ڇڏڻ جي
منع آھي!“ محمد
خان چيو.
مون گاھه
ٻوٽن کي غور
سان ڏٺو.
ھن ماحول ۾
’ڪول مير‛ جو ڦِڪي رنگ
وارو گُل مون کي
ڏاڍو خوش
محسوس ٿيو. واپسيءَ
۾ جيپ تائين
پنڌ ھلندي ھڪ
ھنڌ
ڪليم ٿورو
جھُڪيو
۽ ھڪ
گول پٿر
کنيو،
پھرين اُٿلائي
پُٿلائي ڏٺو ۽
پوءِ
مون کي ڏيئي
ڇڏيائين . مون
به پٿر
کي اُٿلائي
پُٿلائي ڏٺو.
ان ۾
ڪنهن پنڊپھڻ
ٿي ويل
حياتيءَ جا
نشان ھئا، ٽريشري
دور جو
ڪو
گُل
يا
ڀنڀوريءَ جھڙو ڪو جيت!
واپـسـي
اَڌ ڪلاڪ
کان پوءِ اسان
نواب شبير خان
جي اوطاق ۾ ڪافي پي
رھيا ھئاسون.
ھن ڀيري اڪثر
ذڪر لوئس فليم
جو ھو،
جنهن نوابن
سان دوستيءَ
سبب ھن
علائقي ۾ آرڪيالاجيءَ جي
حوالي سان چڱو خاصو
ڪم ڪيو
ھو.
اڄوڪي پنڌ
اسان تي چڱيءَ
طرح واضح ڪري
ڇڏيو ھو ته
شانهر جي سفر
لاءِ
نه رڳو نوابن
جي اجازت
ضروري آھي، بلڪه
اھو شبير خان
۽ محمد
خان جي سھڪار
کان سواءِ
ممڪن ئي نه
آھي.
شبير خان ۽
محمد خان جي
موجودگيءَ جو فائدو
وٺي ڪليم نئه
شانهر جي سفر
واري خواھش
ورجائي.
”ويلڪم!
توھان جڏھن به
اچو، بس اڳواٽ
ٻُڌايو، انتظام
ٿي ويندو!“ شبير
خان چيو.
”اسان سڀاڻي
نه،
پَرينهن ڇنڇر
ڏينهن
صبح جو اٺين
لڳي ھتي
اينداسون،
(اھو ئي
پروگرام اسان
ڀائي خان وارن
کي به ڏيئي
آيا ھئاسون) توھان
ڀائي خان کي يا جنهن
کي به مناسب
سمجھو، چوائي
ڇڏيو!“ ڪليم
چيو.
”ٺيڪ آھي! آئون
ھتي ئي
ھوندس،
پرينهن
توھان اچو،
ھتي انتظام
مڪمل ھوندو!“
شبير خان چيو.
محمد خان کي
سندس اوطاق تي
ڇڏي، اسان لاڙڪاڻي
جو رُخ ڪيو. ميلي جي
موٽ سُٺي
نه ٿيندي
آھي،
پر ھتي ته
ميلو مَتو ئي
ڪونه ھو. جبل
ھن ڀيري به
اسان کي رستو
ڪونه ڏنو ھو. اسان
سڄو ڏينهن بُک
تي رھيا ھئاسون، بس ھڪ
سليماني چانهه، ھڪ ڪوپ
ڪافيءَ جو، ۽ کجور
جون ڪجھه
ڳڙيون
نصيب ٿيون
ھيون، جيڪي
ڪليم اھڙي
ايمرجنسيءَ لاءِ کڻندو
آھي.
لاڙڪاڻي
پھچندي
پھچندي رات
پئجي وئي. ڪليم کي
ڪراچي موٽڻو
ھو. ھُو
سڌو بِلو
لائين اسٽاپ
تي لٿو،
اتفاق سان بس
تيار ھئي ۽
ٽڪيٽ به ملي
ويس. تڙ
تڪڙ ۾ ٻئي ڏينهن جو پروگرام
ايئن رٿيو ويو ته
آئون
لاڙڪاڻي کان
نڪري مقرر وقت
تي شاھه
گودڙيي
پھچندس ۽
ڪليم ڪراچيءَ
کان
باءِ روڊ اڌ رات
جو نڪري، صبح جو
نائين لڳي
تائين
نواب شبير
خان جي اوطاق
تي پھچندو. اصل ۾،
ھِن ئي ھفتي
خيرپور
يونيورسٽيءَ ۾ قديم
آثارن واري
شعبي ھڪ
بين الاقوامي
ڪانفرنس رکي
ھئي،
جنهن ۾ ڪليم
کي به پھچڻو
ھو،
اوڏانهن وڃڻ
لاءِ ھن
کي ڪراچيءَ ۾ ڪجھه تياري
ڪرڻي ھئي.
ڪليم جو
ڏنل پروگرام
منهنجي دماغي
حساب ۾ ڪونه
ٿي آيو،
پر مون ڪليم
کي ھميشھ پروگرام
۽ وقت
جو پابند ڏٺو
ھو. ڇا
ھُو پھچي
سگھندو؟ اھو ئي
سوچي سوچي
آئون
لاڙڪاڻي ۾
پنهنجي شمس
اسڪول واري
گھر موٽي آيس ۽
چوويھن ڪلاڪن
کان پوءِ نصيب
ٿيل ماني کائي
سمھي پيس.
شانهر
ڏانهـن
ٽـيـھـر
ڪوشـش
ڇنڇر ، 27
ڊسمبر، 2003
ان رات
لاڙڪاڻي جو سُڪو سيءُ نرين
۾ لھي ويو ھو، ۽
چُڪ
جي پُراڻي
تڪليف
اُٿلائي وڌي
ھئائين.
مون کي سڀاڻي
جبلن ۾ وڃڻو
ھو ۽ ھن
وقت آئون
بستري ۾ پاسو
ورائڻ کان به
لاچار ھئس. معمولي
چُرپر سان به
سُور وچان دانهن
نڪري ٿي وئي.
سڀاڻي جو ڇا ۽ ڪيئن
ٿيندو؟ مون کي
شاھه گودڙيي
تي وقت سِر پھچڻو
ھو.
مون کي
پَڪ ھئي ته
ڪليم ڏنل
پروگرام موجب
پھچي نه
سگھندو.
ايتري مختصر
وقت ۾ ڪراچي
وڃي موٽڻ
ناممڪن ھو، سو
به باءِ روڊ!
سخت جسماني
تڪليف سبب مون وٽ
به مناسب عذر
ھو ته
مقرر ڏينهن
تي سفر
نه ڪيان
۽ سفر ڪجھه
ڏينهن لاءِ
ملتوي ڪجي! پر ڇا
ڪليم سچ پچ
پروگرام موجب
ايندو؟
مون تصديق
لاءِ جمعي
ڏينهن شام جو ھن سان موبائل
تي رابطو ڪيو،
”پروگرام پڪو
آھي يا ان ۾ ڪا
ڦير ڦار آھي؟‟
مون پڇيو ھو.
”ھن مھل
تائين ته پڪو
آھي، پاڻ
سڀاڻي
ملنداسون!‟
ڪليم پنهنجي
آفيس ۾ ويٺو
ھو. ھن پنهنجي
پروگرام جي
خاطري ڏني.
ھاڻي مون وٽ
نَٽ نٽاءَ يا آرام
ڪرڻ جي گنجائش
ڪونه ھئي! خبر
نه آھي ته وري
ڪڏھن حالتون
ٺھي اچن!
چُڪ جو سُور
ھنگامي
بنيادن تي
گھٽائڻ لاءِ
ميڊيڪل اسٽور
تان
دوائون وٺي
ٻيڻا ٽيڻا وزن
کائي ڇڏيم. پر، ھي سُور
ڪافي شديد ھو، مڙئي
ٿورڙو فرق
پيو!
ڪو به خاص
ڪم خاص ڪري
فيلڊ ورڪ سخت
ڊسيپلين کان
سواءِ ممڪن ئي
ڪونه ٿيندو
آھي. سچ پچ ته پنهنجو
پاڻ تي وڏو
جبر ڪرڻو
پوندو آھي.
ڇنڇر ڏينهن
صبح جو 8 لڳي
شاھه گودڙيي
پھچڻ جو مطلب
ھو، نماز کان
اڳ لاڙڪاڻي
مان نڪري
وڃڻ، نماز
کان اڳ نڪرڻ
جو مطلب ھو، تھجد
مھل اُٿڻ!
ڀائي خان
جي ھمراھن خرچ جي
ڳالھه ڪئي ھئي.
مون احتياط طور چئن
پنجن ماڻھن
لاءِ
ٻن ڏينهن جو
سُڪو راشن
اَٽو، چانور،
دال، پٽاٽا،
بصر، لوڻ مرچ
پاڻ سان
کنيو،
جيئن تيئن ڇِڪي
جيپ ۾ چاڙھيو ۽
صبح جو ساڍي
پنجين ڌاري
نڪري ويس. جيپ وڳڻ،
نصيرآباد، ميھڙ ۽
فريد آباد کان
ٿيندي ساڍي
اٺين ڌاري
شبير خان جي
اوطاق تي وڃي
بريڪ
ھنيو.
جيپ جي
جھٽڪن
۽ صبح جي ٿڌ
منهنجو چُڪَ
جو سُور
ٻيھر اُکيلي وڌو. جبلن ۾ وڃڻو
ھجي ته
پوءِ
جسماني سور
ن کي
ساڻ کڻو يا نه
کڻو، اھي پاڻ ئي
ھمراھه
ٿي
پوندا آھن.
ڀٽائي جو
بيت ھن ڀيري
مون کي وڌيڪ
بھتر ريت سمجھه
۾ اچي رھيو ھو:
”ھـــيڪـــلـيـــائي
ھيـــــل
پـوريـــنديــــس پنهـــونءَ ڏي
ته
ڪر
ٻيـلھيائي ٻيـلھه، جي سُور
پريـان جـا سـاڻ مـون“
پر
ھي ڇا؟
ھتي ته
ڪاريءَ وارا
ڪک لڳا پيا
ھئا. نواب
صاحب ھتان
ڪالھه ئي ڪُوچ
ڪري ويو ھو ۽ ھتي
موجود ڪنهن به
شخص کي اسان
بابت
ڪا به ھدايت
ڪونه ھئي. ڪمدار
غالباً بروھي
ھو، ”برابر
سائين! ٽيون
ڏينهن توھان
آيا ھئا
پر ڀوتار ته
ڪالھه
ئي قمبر ھليو ويو، ۽ اسان
کي توھان لاءِ
ڪو به
حڪم
ڪونه
مليو آھي!“
ٻه ڏينهن اڳ شبير
خان سان ٿيل
حال احوال
منهنجي ذھن جي
پردي تي ھڪ
فلم
وانگر
ھلي ويو ... مار!
ايئن به ٿيندو
آھي. مون
کي ان گفتگوءَ دوران
سمجھڻ ۽
سمجھائڻ جي
حوالي سان ڪا
به کوٽ نظر نه
آئي.
خدانخواسته
ڪا ايمرجنسي
به ٻڌڻ ۾ ڪونه
آئي. ته
پوءِ ڇا ٿيو؟ نواب
صاحب ته خود پنهنجي
موجودگيءَ جي
ڳالھه ڪئي ھئي
پر ھاڻي
ڪمدار به
لاتعلق ۽ بي خبر
ھو. مون
کي سڄو
پروگرام
ڊانواڊول
ٿيندو
نظر آيو. عجب
بي وسي محسوس
ڪيم.
سُور جي
ھڪ زوردار
سَٽ
پٺيءَ جي
ڪنڊي مان
بجليءَ جي
ڪرنٽ وانگر
ڊوڙي
وئي ۽ چيلھه
چٻي ڪري
ڇڏيائين. مون
جيپ جي بانٽ
تي ھٿ رکي
پنهنجي جسم کي
سھارو ڏنو ۽ ڪنهن
کي لَکا پوڻ
نه ڏني ته ان
مھل آئون
ڪيتري جسماني
اذيت مان
لنگھي رھيو
ھئس. جيپ جي
جھٽڪن
چُڪ جو
سُور اُکيلي
وڌو ھو.
”ڇا ڪجي؟“
مون پنهنجو
پاڻ کان
پُڇيو، ” چُڪ
جو سُور زور وٺي
ويو آھي، نواب
صاحب منزل کڻي
چُڪوآھي، ڪمدار
بي خبر آھي ۽
ڪليم
لاشاريءَ جي آمد جو
امڪان گھٽ
آھي. ھتان ته
موبائل به ڪم
نه ٿي ڪري جو ھن سان
رابطو ڪري
سندس پوزيشن
معلوم ڪري
سگھجي!“
آئون نه
اڳتي وڌي ٿي
سگھيس ۽ نه
پوئتي ھٽي ٿي
سگھيس. مون
لاءِ انتظار
ئي واحد حل ھو.
”ڪليم جو
انتظار دير ۾
دير ساڍي ڏھين
تائين ڪرڻ گھرجي ۽ پوءِ فيصلو
ڪجي!“ مون
سوچيو.
”ڀوتار ته
ڪونه آھي پر
جيئن توھان
چئو، تيئن ڪجي!“
بروھيءَ چيو.
”مون کي
ڀوتار جي
پاران
ڀائي خان کي نياپي
لاءِ
ماڻھو ڏي،
جيڪو شانهر
تائين گڏجي
ھلي! ۽
اھو به
ٻُڌاءِ ته فون
تي ڪراچي
ڳالھائڻ لاءِ
ڇا ڪجي؟“
مون چيو.
”ماڻھو
ڪري ٿا وٺون!
باقي فون لاءِ
جنريٽر ھلائبو
ته ڀوتارن جي
فون ڪم ڪندي!“
بروھيءَ
ڳالھه سولي
ڪرڻ جي ڪوشش
ڪئي پر ھي
ٽُٽل کي ٽاڪو
ھڻڻ جي ڪوشش
ھئي. ڀوتارن ھتي
پاڪ ٽيل سروس
جو ھڪ موبائل
سيٽ ھڪ
وڏي اينٽينا
رسيور ۽
جنريٽر جي
مدد سان رکيو
ھو. جنريٽر
ھليو ته
اينٽينا ۽ سيٽ
جي بيٽريءَ ڪم
شروع ڪري ڏنو.
ڪليم
موبائل تي نه
مليو،
سندس
رھائشي فون نمبر
لڳو.
پاڻ گھر ۾ موجود
ڪونه ھو، البت شھر ۾ ئي
ڪنهن پاسي ڪم
سان نڪتل ھو، ھُو اڃا
ڪراچيءَ ۾ ئي
ھو.
يعني،
انتظار بيڪار
ھو. بروھي
ڪنهن ھاريءَ
کي ٻَنيءَ مان
ڪڍي آيو، ”ھي
توھان سان
ڀائي خان وٽ
ھلندو، ھن کي
سڀ سمجھايو اٿم. بس! کيس
سگريٽ وٺي
ڏجو، ٻِيڙيءَ
جو موالي آھي.“
جڏھن صورتحال
واضح
ٿي، مون پاڻ
کان
ٻيھر سوال
ڪيا، ”ھاڻي
چئه، ڇا ڪجي؟
ڇا تون ھن وقت
اُٺ تي
سواريءَ جھڙو
آھين؟ ڀائي
خان ھن ڪمدار
جي نياپي کي
اھميت ڏيندو؟
... سُور ۽
اُٺ تي
سواريءَ کي
جواز نه
ٺاھه،
ھتان موٽڻ
مھڻو آھي، ڪليم
جي نه اچڻ سبب تو تي
ذميواري وڌي
وئي آھي، اڪيلي
سِر نڪري پئه! ڀائي
خان اڃا به سُر نه
ڏئي ته پوءِ کڻي موٽ
کائجانءِ!“
مون پاڻ کي
جواب ڏنو.
اوطاق تان
روانا
ٿياسون.
شاھه گودڙيي وٽ
محمد خان چانڊيو
پنهنجي
ٽڪريءَ واري
اوطاق تي بيٺو
ھو ۽
ايندڙ
جيپ ڏانهن
ئي
تَڪي رھيو ھو. اڄ ھن سان
ملاقات ضروري
ھئي.
نواب نه سھي،
نوبزادو سھي! متان ڪا واٽ
نڪري اچي!!
محمد خان
زوردار
”ويلڪم!“ ڪئي.
حال احوال ٻُڌي
حيرت ٿيس،
”ضرور ڪا غلط
فھمي ٿي
ھوندي!
پر ھي
بروھيءَ جو ماڻھو
ڇا ڪندو؟ ھي ته
پئراچ کان
موٽي ايندو ...
۽ ڀائي
خان ھن
بروھيءَ جي
ڳالھه ڇو
مڃيندو؟“
محمد خان
به وِيچار ۾
پئجي ويو، ”ڇا
توھان اڳتي
ويندؤ؟“ ھو
منهنجو ارادو
سمجھي ويو ھو.
”پر، توھان
ڪيئن ويندؤ؟ توھان
وٽ پنهجا
ماڻھو آھن؟ چئن
پنجن ڏينهن جو
راشن آھي؟ ھٿيار
آھن؟“
”نه! مون وٽ
اھڙي ڪا به
شئي ڪونه آھي،
منهنجيون ڪئميرائون
۽ قلم ئي
منهنجا ھٿيار
آھن،
ٻن ڏينهن جو راشن اٿم.
ھٿيارن ۽
اضافي ماڻھن
جي پاڻ کي
ڪھڙي ضرورت
آھي؟
رات پئجي وئي
ته
سِليپنگ
بيگ
اٿم! ‟
”توھان جي
مرضي! پر
منهجي صلاح
آھي ته تڪڙ نه
ڪريو،
ھاڻي موٽي
وڃو ... آئون جلد
ئي ڪراچي ايندس،
پوءِ صلاح
ڪنداسون، ھي پنڌ
ايترو سولو نه
آھي، شانهر
۾ ڪي
چِٽ آھن يا
نه،
اصل تهذيب ته
ڪيھرجي نئه ۾ آھي، شانهر
ان جي ڪا
پاڇاڙ
آھي! ‟ محمد
خان شايد لوئس
فليم جي تجربي
آڌار چئي رھيو ھو.
”تون في
الحال
اطمينان سان
موٽي وڃ، ھتان
شاھه گودڙيي
کان اڳتي پنج
ڇھه ڏينهن
کپن،
وڏو پنڌ
آھي،
تون ته بلڪل
اڪيلو آھين، پاڻ ۾ ٻه
ٽي ڄڻا ته ھجو!‟ مون
محسوس ڪيو ته
محمد خان ان
ڳالھه جي حق ۾
قطعي ڪونه آھي
ته ڪو آئون
ڀائي خان جي
حوالي ٿيان. ھن کي
خاطري ھئي ته
ڀائي خان
منهنجي مدد
ڪري نه
سگھندو
۽ رڻ ۾
رُلائيندو. مون
کي محمد خان
جي ڳالھين ۾
وزن محسوس
ٿيو.
ڀائي خان وڏي
مشڪل سان فقط
شانهر تائين
وٺي وڃي ھا،
محمد خان
شانهر سان گڏ
ڪيھرجي جا
آثار به
گھمائي سگھيو
ٿي.
اسان پنهنجا
رابطا ھڪٻئي
کي ڏنا ۽
موڪلايو.
ھي ٽيون
ڀيرو ھو جو
آئون شانهر
تائين پھچڻ ۾
ناڪام ٿيو ھئس.